Του Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου
Η φτωχοποίηση, που είναι πλέον η καθημερινή πραγματικότητα για το ένα τρίτο των Ελλήνων, νομίζουμε πως συντελέστηκε αποκλειστικά στα μνημονιακά χρόνια και στα χρόνια της πανδημίας. Αυτά όντως κορύφωσαν και δραματοποίησαν το πρόβλημα, προηγήθηκαν όμως δυο σημαντικές φάσεις που τις έχουμε ξεχάσει. Ας τις θυμηθούμε μαζί.
Πριν τις μεγάλες μειώσεις επιτοκίων που έγιναν τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 90 αρκετοί μικρομεσαίοι Έλληνες είχαν τοποθετήσει τις οικονομίες τους στις τράπεζες. Εισέπρατταν μάλιστα σεβαστούς τόκους που σε κάποιες περιπτώσεις έφταναν και το 20%. Υπήρξε κόσμος που με αυτά τα χρήματα “πάντρεψε κόρες και σπούδασε παιδιά”. Όταν όμως πρακτικά μηδένισαν τα επιτόκια ο κόσμος απέσυρε τα χρήματα του από τις τράπεζες και θέλησε να τα επενδύσει κάπου. Με την προσδοκία της ένταξης της χώρας στην ΟΝΕ και της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων υπήρχε μια διάχυτη αίσθηση πως η εποχή που “όλοι θα τρώμε με χρυσά κουτάλια” πλησιάζει. Το Χρηματιστήριο έγινε τότε ο ναός που όλοι έτρεξαν να εξαργυρώσουν αυτές τις ελπίδες.
Το 1999 οι ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο Χρηματιστήριο έφτασαν το 1,5 εκατομμύριο και οι ΕΛΔΕ (γραφεία αγοράς και πώλησης μετοχών) είχαν φτάσει και στα μικρά χωριά. Πολλοί πάνω στον ενθουσιασμό τους πούλησαν σπίτια και χωράφια για να παίξουν. Και τότε, όταν όλοι είχαν αρχίσει να πιστεύουν στον λαικό καπιταλισμό, στις 23 Σεπτεμβρίου η φούσκα έσκασε. Ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου μέσα σε τρεις μόνο μέρες απώλεσε το 12,7% της αξίας του και η καθοδική πτώση συνεχίστηκε για 4 χρόνια καταστρέφοντας περιουσίες και όνειρα. Στο αστρονομικό ποσό των 170 δισεκατομμυρίων ευρώ υπολογίζονται τα χρήματα που έχασαν οι μικροεπενδυτές (και τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων) κυρίως στη φούσκα του Χρηματιστηρίου του 1999 και δευτερευόντως σε αυτήν του 2007-2010.
Ας δούμε όμως και τη συνέχεια. Το 2002 η χώρα υιοθετεί σαν νόμισμα της το ευρώ. Οι παλιές καλές δραχμούλες αποσύρονται και οι Έλληνες πιάνουν γεμάτοι ελπίδα στα χέρια τους το ευρωπαϊκό νόμισμα. Και πράγματι γίναμε Ευρώπη! Χάρις σε ένα όργιο κερδοσκοπίας το γάλα, το γιαούρτι, το ψωμί, τα γλυκά και ο καφές φτάνουν να πουλιούνται σε τιμές Ιταλίας, Γερμανίας και Βελγίου. Η κατάσταση ξεφεύγει ακόμη και στα οπωροκηπευτικά των λαϊκών αγορών. Μεγάλες αυξήσεις γίνονται σε όλα τα βασικά αγαθά, στα φάρμακα και στους λογαριασμούς των ΔΕΚΟ. Μέσα σε δυο χρόνια ο μέσος εργαζόμενος που με το μισθό του μπορούσε να ψωνίζει, να διασκεδάζει και να πηγαίνει διακοπές, ανακαλύπτει πως πλέον δεν του φτάνει να καλύψει ούτε τις βασικές του ανάγκες.
Η απώλεια χρημάτων από την κρίση του Χρηματιστηρίου και η μείωση της αγοραστικής δύναμης με το ευρώ οδήγησε αρκετούς σε δανεισμό. Οι τράπεζες από την αρχή της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα παρότρυναν τα νοικοκυριά σε δανεισμό κάθε είδους προτείνοντας μέσω μαζικών διαφημίσεων μέχρι διακοποδάνεια. Έκαναν μάλιστα τα στραβά μάτια όταν ο υποψήφιος δανειστής δεν πληρούσε τις προυποθέσεις. Τότε πρωτοείδαμε να γίνονται μόδα και οι πιστωτικές κάρτες. Θυμηθείτε και τα τηλέφωνα που δεχόμασταν από μια γαργαλιστική γυναικεία φωνή που μας έλεγε πως μπορούσε να εγκριθεί δάνειο για τόσα χρήματα αν το θέλαμε ενώ μια νέα κάρτα είναι ήδη στη διάθεση μας.
Από το 2005 είχαμε φτάσει στο σημείο οι περισσότεροι να ψωνίζουν με κάρτες στα καταστήματα και οι επιχειρήσεις να διακινούν σχεδόν αποκλειστικά επιταγές αντί μετρητών. Έγιναν της μόδας τότε και οι λογαριασμοί πλαφόν επιταγών όπου οι επιχειρήσεις έχαναν σταθερά κάθε χρόνο χρήματα σαν τόκο προς τις τράπεζες προκειμένου να τους ρευστοποιήσουν τις μεταχρονολογημένες επιταγές των πελατών τους.
Η διεθνής κρίση του 2008 που πυροδοτήθηκε από τη χρεωκοπία της Lehman Brothers βρήκε την Ελλάδα στη χειρότερη δυνατή κατάσταση. Ίσχυσε τότε η λαϊκή παροιμία, “ήταν στραβό το κλήμα, το έφαγε κι ο γάιδαρος”. Οι τράπεζες που δάνειζαν μέχρι και στον τελευταίο κακομοίρη ξαφνικά κόβουν το δανεισμό ακόμη και σε μεγάλες επιχειρήσεις. Τα τηλεφωνήματα από τράπεζες αλλάζουν και γίνονται πια με αυστηρές φωνές που ζητούν το συντομότερο την καταβολή της καθυστερημένης δόσης. Η ψεύτικη ρευστότητα που είχε δημιουργήσει ο άφθονος δανεισμός και η μαζική χρήση πιστωτικών καρτών έχει ήδη στερέψει το 2009. Οι Έλληνες καλούνται για δεύτερη φορά μετά το Χρηματιστήριο να πληρώσουν το λογαριασμό.
Τέτοια ήταν η κατάσταση όταν στις αρχές του 2010 ξέσπασε η μεγαλύτερη κρίση που είχε γνωρίσει η μεταπολεμική Ελλάδα. Ο Γιώργος Παπανδρέου ανακοινώνει την προσφυγή σε μνημόνιο από το ακριτικό Καστελόριζο στους εμβρόντητους Έλληνες που είχαν πιστέψει το “λεφτά υπάρχουν”. Η Ελευθεροτυπία βγήκε με πρωτοσέλιδο: “Προσφυγή άνευ όρων. Πάμε στον μηχανισμό ΕΕ-ΔΝΤ κι όποιος αντέξει”. Το Βήμα έγραφε: “Θρίλερ διαρκείας! Αβεβαιότητα παρά την προσφυγή. Κερδοσκόποι και Μέρκελ μας έστειλαν στο ΔΝΤ”.
Η μείωση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων των νοικοκυριών στην περίοδο των μνημονίων τελικά έφτασε τα 498 δισεκατομμύρια. Υπέρογκο ποσό που ξεπερνάει τις απώλειες σε περιόδους πολέμων και που οδήγησε σε ραγδαία φτωχοποίηση μεγάλα στρώματα του λαού. Ήδη από το 2018 σε 40.000 υπολογίστηκαν όσοι συμπολίτες μας είναι άστεγοι και κοιμούνται πλέον σε χαρτόκουτα. Η εκτίμηση έγινε από την Feantsa (Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εθνικών Οργανισμών για την έλλειψη στέγης). Το δράμα δεν έληξε όμως. Από τις πρώτες μέρες του τρέχοντος έτους έχουμε μαζικούς πλειστηριασμούς ακινήτων που απαίτησαν τα αρπακτικά ξένα funds. Κι αυτή τη φορά δεν ίσχυσε η προστασία της πρώτης κατοικίας. Σε μία μόνο εβδομάδα του Ιανουαρίου συνέβησαν . 1.100 ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί ακινήτων.
Τελειώνοντας αυτό το άρθρο σας καλώ να αναλογιστείτε πόσο ασύλληπτη ήταν η ληστεία των λαϊκών εισοδημάτων που ξεκίνησε με τις πρωτοφανείς απώλειες των 170 δις στο Χρηματιστήριο για να συνεχιστεί με την πρωτοφανή μείωση της αγοραστικής δύναμης λόγω του ευρώ και ολοκληρώθηκε με τα 498 δις που χάθηκαν επί μνημονίων. Δεν έγινε μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε αρκετές άλλες χώρες του πλανήτη, ακόμη και σε όσες δεν γνώρισαν μνημόνια, για παράδειγμα στην γειτονική μας Ιταλία (σε 9,2 εκατομμύρια υπολογίστηκαν το Σεπτέμβριο, οι Ιταλοί που αδυνατούν να ανταπεξέρθουν οικονομικά). Δεν πρόκειται για λεφτά που χάθηκαν, που έπεσαν από τις τσέπες των εργαζομένων σε ένα πηγάδι. Πρόκειται για χρήματα που μας λήστεψαν μεθοδικά και βάσει σχεδιασμού τα κοράκια των αγορών και τα κερδοσκοπικά funds τους στη μεγαλύτερη ανακατανομή εισοδημάτων που συνέβηκε ποτέ στον πλανήτη. Αντί για την ευημέρια που υποσχέθηκε η Παγκοσμιοποίηση έφερε φτωχοποίηση των λαϊκών στρωμάτων και τσάκισμα της μεσαίας τάξης.
Και τα πράγματα θα χειροτερέψουν με την ενεργειακή και πληθωριστική κρίση στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Διάβασα πριν τρεις μέρες πως σύμφωνα με στοιχεία του ΕΦΚΑ και του Υπουργείου Εργασίας, περίπου 1 στους 3 εργαζομένους (677.618 ή 28,73%) σε όλο τον ιδιωτικό τομέα, εργάζεται με μισθό μόνο 330 ευρώ καθαρά. Πως θα επιβιώσουν αυτοί οι χαμηλόμισθοι στη διάρκεια των δύσκολων χρόνων που έρχονται;
