Του Νίκου Σταθόπουλου
Στη μάχη για την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζονται υποψήφιοι οι οποίοι παρουσιάζουν στον λόγο τους πολύ μεγάλες αποκλίσεις, ακόμα και σχεδόν διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση. Ενώ η κ. Αχτσιόγλου θεωρεί τον αριστερό χαρακτήρα του κόμματος μόνο ως ιστορική «αφετηρία» και προτρέπει στην εγκατάλειψη των εννοιών αριστερά – κέντρο, ως πλέον ξεπερασμένες, ο κ. Τσακαλώτος θεωρεί το αντίθετο, δηλαδή ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να επανέλθει και να τονίσει την αριστερή του ταυτότητα.
Ενώ η κ. Αχτσιόγλου, στην ομιλία παρουσίασης της υποψηφιότητάς της, δεν ανέφερε καν λέξεις όπως νεοφιλελευθερισμός, φτώχεια, καπιταλισμός, εκμετάλλευση, αδικία (βλ. άρθρο μου https://tvxs.gr/apopseis/arthra-gnomis/i-dilosi-ypopsifiotitas-tis-k-achtsiogloy-kai-i-nea-epochi-toy-syriza/), που αποτελούν διαχρονικές αναφορές της Αριστεράς, ο κ. Τσακαλώτος δεν απέφυγε «καυτές» λέξεις, όπως «ταξική κοινωνία».
Αλλά εδώ βρίσκεται πιθανώς και μια αδυναμία του κ. Τσακαλώτου, διότι κινητοποιεί μεν τους πιστούς αριστερούς του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και τους αφήνει πάνω στην πείνα τους. Πράγματι, το να καταγγέλλεις την ταξική καπιταλιστική κοινωνία χωρίς όμως να αναφέρεις την προοπτική να ξεπεραστεί, δηλαδή τον στόχο ενός δημοκρατικού σοσιαλισμού, μοιάζει τελικά με ρητορικό παιχνίδι, αν όχι με εμπαιγμό, όπως δικαιολογημένα θα ισχυριστούν όσοι είναι πραγματικά πολέμιοι του ταξικού καπιταλιστικού συστήματος.
Αιωρείται η αίσθηση, την οποία έχει καλλιεργήσει και ο ίδιος, ότι το «background» του κ. Τσακαλώτου είναι μαρξιστικό. Τελικά, όμως, η «αύρα» αυτή είναι αναντίστοιχη με τον λόγο του κ. Τσακαλώτου, ο οποίος υστερεί ακόμα και σε σχέση με τον λόγο πολιτικών που είναι πολύ λιγότερο ύποπτοι για μαρξισμό (ο Γιώργος Παπανδρέου π.χ. είχε τολμήσει το «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα»). Επίσης, το επίπεδο των αναλύσεων του κ. Τσακαλώτου κινείται περισσότερο σ’ εκείνο των δημοσκόπων, παρά των μαρξιστών επιστημόνων. Η απόδοση της ιστορικής συντριβής ενός κόμματος στο ότι «δεν έπιασε την ψυχολογία του ψηφοφόρου» είναι τουλάχιστον επιπόλαιη.
Υπάρχει μια σημαντική αντίφαση μεταξύ, αφενός, του φαινομενικού ριζοσπαστισμού του κ. Τσακαλώτου και, αφετέρου, το ασθενές των προτάσεών του, και κυρίως του πραγματικού του έργου όταν ήταν στην εξουσία. Ας θυμηθούμε την άνοιξη 2015, όταν παραμερίστηκε ο δύστροπος κ. Βαρουφάκης, ο κ. Τσακαλώτος ήταν αυτός που δημιούργησε σχέσεις αγαστής, αλλά και παραχωρητικής συνεργασίας με τους αξιωματούχους της τρόικας.
Σχέσεις που κατέληξαν στη συνθηκολόγηση του 3ου Μνημονίου και σε ακραία μέτρα, όπως το 2017, η ψήφιση νόμου, όπου η ελληνική κυβέρνηση εκχωρούσε στο ΔΝΤ τη μελλοντική απόφαση για το ύψος των συντάξεων και μισθών. Ο μόνος ρόλος που επιφύλαξε ο κ. Τσακαλώτο για τον εαυτό του περιγραφόταν ως εξής (νόμος 4472/2017): «Ο υπουργός Οικονομικών δημοσιεύει στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ανακοίνωση, στην οποία περιέχονται τα συμπεράσματα της ανωτέρω εκτίμησης [του ΔΝΤ]». Με απλά λόγια, όπως έγραφα το 2019, το Μνημόνιο τέλειωνε διότι γινόταν νόμος του κράτους (βλ. https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/181188_ta-mnimonia-teleiosan-dioti-eginan-nomos-toy-kratoys). Είναι και αυτά γεγονότα που επηρεάζουν την «ψυχολογία του ψηφοφόρου»!
Πέρα από αυτές τις αντιφάσεις επί της ουσίας, η υποψηφιότητα του κ. Τσακαλώτου παρουσιάζει και ορισμένες άλλες, που άπτονται του τρόπου του. Ο αρχηγός ενός μεγάλου κόμματος που διεκδικεί την κυβέρνηση πρέπει να έχει μια ευχέρεια ομιλίας και κυρίως επικοινωνίας με τον κόσμο του (ο Αλέξης Τσίπρας ήταν υποδειγματικός στο σημείο αυτό).
Η δυσκολία του κ. Τσακαλώτου στο σημείο αυτό δεν είναι τόσο μια αδυναμία που έχει στον προφορικό λόγο, στην ελληνική γλώσσα, όσο ότι αδυνατεί να πιάσει τις ευαίσθητες χορδές του Ελληνα, ειδικά θα λέγαμε αυτού που ανήκει στους «πολλούς» (ας μεταφράσουμε: στον λαϊκό κόσμο). Το να ξεκινάς την παρουσίαση της υποψηφιότητάς σου στην αρχηγία του κόμματος, που φιλοδοξεί να είναι η επόμενη κυβέρνηση, με αναφορά στο Wimbledon, είναι άστοχο ή τουλάχιστον αψυχολόγητο (εφόσον και ο ίδιος δίνει βάρος στην ψυχολογία). Τελικά, είναι σαν εξαρχής να ανακοινώνεις ευθαρσώς: «εγώ, έρχομαι από άλλη χώρα, άλλο περιβάλλον».
Ο κ. Τσακαλώτος συνηθίζει δυστυχώς αρκετά τέτοια ατοπήματα, ορισμένα εκ των οποίων αποκτούν παραδόξως και ένα βάθος. Οπως π.χ. όταν κλείνει την ομιλία του δηλώνοντας ότι οραματίζεται «ένα κόμμα με άγκυρα για πού θέλουμε να πάμε…». Προφανώς γνωρίζει ότι η άγκυρα δεν προσδιορίζει κατεύθυνση για ένα πλοίο, αλλά το ακινητοποιεί. Υποσυνείδητα ίσως να ήθελε να εκφράσει και να ξεπεράσει την αντίφαση της πολιτικής του πρότασης: «συνέχεια και τομή». Αλλά γεννιέται το ερώτημα μήπως εκφράζει και την αντίφαση μεταξύ ενός υποσυνείδητου (μαρξιστικό) και μιας πραγματικής τοποθέτησης (που συγκλίνει με τους πολέμιους οποιουδήποτε μαρξισμού);
Εν κατακλείδι, η δήλωση υποψηφιότητας του κ. Τσακαλώτου είναι σαφώς πιο πλούσια από εκείνη της κ. Αχτσιόγλου: τα περιέχει σχεδόν όλα! Ισως όμως αυτά να είναι περισσότερα απ’ όσα μπορούν να κατανοήσουν οι «πολλοί» στη χώρα μας.
* Ο Νίκος Σταθόπουλος έχει σπουδάσει πολιτικές επιστήμες στον Καναδά
