Ο υβριδικός πόλεμος του Βλαντιμίρ Πούτιν κατά της Δύσης προβλέπει πυραύλους, σφαίρες και ντρόουν κατά της Ουκρανίας και κλείσιμο των στροφίγγων ενέργειας προς την Ευρώπη. Και όμως, παρότι η Ρωσία παρείχε έως το 2021 το 40%-50% των ποσοτήτων φυσικού αερίου που εισήγε η Ευρωπαϊκή Ενωση, οι Ευρωπαίοι κατόρθωσαν να περάσουν τον χειμώνα χωρίς προβλήματα.
Πώς το καταφέραμε αυτό; Ηταν χάρη στον σχεδιασμό της Ε.Ε. και των κυβερνήσεων, ή λόγω του εξαιρετικά ήπιου χειμώνα;
Εν μέσω βάσιμων φόβων για ελλείψεις, η Ε.Ε. έθεσε στόχο, τον περασμένο Αύγουστο, την περικοπή της κατανάλωσης φυσικού αερίου στις 27 χώρες-μέλη κατά 15% για τον χειμώνα 2022-23 – κάτι που πρόσφατα επεκτάθηκε σε δωδεκάμηνο σχεδιασμό.
Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε προ ημερών στις Βρυξέλλες η έγκριτη δεξαμενή σκέψης Bruegel, η Ε.Ε. πέτυχε τον στόχο της και με το παραπάνω: Από τις αρχές Δεκεμβρίου έως τα τέλη Φεβρουαρίου η ζήτηση για αέριο στην Ε.Ε. παρουσίασε μείωση της τάξεως του 16% σε σύγκριση με τον μέσο όρο ζήτησης τους τρεις προηγούμενους χειμώνες.
Γενικά η ζήτηση για φυσικό αέριο τον χειμώνα είναι υπερδιπλάσια αυτής κάθε καλοκαίρι. Με την πτώση του υδραργύρου κατά έναν βαθμό Κελσίου, ο μέσος πολίτης στην Ευρώπη αυξάνει την ημερήσια κατανάλωση ενέργειας κατά περίπου 1,2 κιλοβατώρες σε ετήσια βάση, ή κατά 4,6% στον ημερήσιο μέσο όρο.
Ωστόσο, για το μεγαλύτερο κομμάτι της ηπείρου ο χειμώνας που μόλις πέρασε ήταν θερμότερος από τους προηγούμενους, κάτι που σημαίνει πως ήταν αναμενόμενη μια μείωση στην κατανάλωση αερίου, ανεξάρτητα από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο Economist έκανε ένα πείραμα με στατιστικό μοντέλο για να δει κατά πόσον ήταν ο χειμώνας ή τα μέτρα περικοπής που περιόρισαν τη ζήτηση για αέριο τους προηγούμενους μήνες στην Ευρώπη, συμπεριλαμβάνοντας 25 χώρες της Ε.Ε., συν τη Μεγάλη Βρετανία, (εξαιρώντας, δηλαδή, Κύπρο και Μάλτα που έχουν ελάχιστη κατανάλωση). Το μοντέλο κλήθηκε να εκτιμήσει τη ζήτηση κατ’ άτομο για κάθε χειμερινό μήνα από τον Ιανουάριο του 2013 έως τον Φεβρουάριο του 2022.
Αφού το μοντέλο έμαθε τη σχέση μεταξύ των θερμοκρασιών και της ζήτησης αερίου, του δόθηκαν πραγματικές θερμοκρασίες από αυτόν τον χειμώνα και του ζητήθηκε να προβλέψει πώς θα μπορούσε να είχε η χρήση του φυσικού αερίου εάν η Ρωσία δεν πυροδοτούσε ενεργειακή κρίση.
Το μοντέλο έδειξε ότι οι θερμοκρασίες από μόνες τους εξηγούν μόνο περίπου το ένα τρίτο της πραγματικής μείωσης της ζήτησης αερίου αυτόν τον χειμώνα. Εξαιρώντας τον παράγοντα του καιρού, οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να μειώνουν τη χρήση φυσικού αερίου κατά περίπου 12%.
Σε απόλυτους αριθμούς, η Ολλανδία, η Βρετανία και η Γερμανία τη μείωσαν περισσότερο: η χρήση φυσικού αερίου ανά άτομο ήταν 24% χαμηλότερη στην Ολλανδία, 18% χαμηλότερη στη Βρετανία και 7% χαμηλότερη στη Γερμανία, σε σύγκριση με τα προβλεπόμενα επίπεδα.
Πολλά από αυτά οφείλονται στην αύξηση του κόστους. Τον Δεκέμβριο οι λογαριασμοί φυσικού αερίου για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά αυξήθηκαν κατά 60% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, και οι Βρετανία, Γερμανία και Ολλανδία ήταν μεταξύ όσων επηρεάστηκαν περισσότερο. Ετσι, πολλά νοικοκυριά και επιχειρήσεις μείωσαν τη χρήση ενέργειας.
Ορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες μεταπήδησαν στη χρήση πετρελαίου αντί για φυσικό αέριο και αντ’ αυτού εισάγονταν προϊόντα έντασης ενέργειας που κανονικά θα παράγονταν εντός Ε.Ε.
Η ενεργειακή απόδοση έπαιξε επίσης μικρό ρόλο. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εκτιμά ότι οι βελτιώσεις στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, καθώς και οι αντικαταστάσεις λεβήτων και η εγκατάσταση αντλιών θερμότητας, οδήγησαν σε μείωση κατά 1,2% στη χρήση αερίου.
Μέρος της μείωσης μπορεί να είναι βιώσιμο για τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, οι δραστικές περικοπές ή η στροφή σε πιο «βρώμικες» εναλλακτικές λύσεις καυσίμων είναι πιθανό να έχουν κόστος για την οικονομία, το περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων. Βεβαίως σε προηγούμενη ανάλυσή του ο Economist είχε προβλέψει απότομη αύξηση των θανάτων τον χειμώνα που σχετίζεται με υψηλές τιμές ενέργειας.
Η λαβή του Πούτιν στην Ευρώπη μπορεί να φαίνεται πιο αδύναμη του αναμενομένου. Αλλά η ήπειρός μας χρειάζεται μακροπρόθεσμες λύσεις για να διευκολύνει τον περιορισμένο ενεργειακό εφοδιασμό της, καταλήγει η ανάλυση της βρετανικής επιθεώρησης.
Πηγή: The Economist
